Όταν ο πόνος αποτελεί το τίμημα της αγάπης

Μια άλλη όψη της λαϊκής ρήσης «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» φανερώνουν τα λόγια του γνωστού κωμικού Γούντυ Άλεν που αναφέρουν ότι: «Το να αγαπάς σε κάνει να υποφέρεις. Για να αποφύγεις να υποφέρεις, πρέπει να μην αγαπήσεις. Αλλά τότε, θα υποφέρεις από την έλλειψη της αγάπης».

Φαίνεται ότι για κάποιους ανθρώπους το “υποφέρειν” αποτελεί μονόδρομο, καθώς αισθάνονται ότι έχουν να επιλέξουν μεταξύ μιας αγάπης που πληγώνει ή μιας απέραντης μοναξιάς.

Ωστόσο όταν δίνουμε μόνο δύο διαστάσεις σε ένα πρόβλημα, η παράφραση του παραπάνω σκεπτικού θα ήταν ότι τελικά για κάποιους ανθρώπους η επιλογή της αγάπης που πληγώνει και σε κάνει να υποφέρεις, αποτελεί πολύ καλύτερη λύση από τη μοναξιά.

Ο φόβος δηλαδή της εγκατάλειψης φαντάζει πολύ πιο τρομακτικός από τον ψυχικό πόνο που προκαλεί μια ανεπιτυχής σχέση. Μεταξύ της εγκατάλειψης, του κενού, του άδειου, της μοναξιάς είναι προτιμότερη η ψυχική οδύνη.

Άλλες φορές ο φόβος της εγκατάλειψης γίνεται ισχυρότερος ακόμη και από τον φόβο του θανάτου. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν και ορισμένες κακοποιητικές σχέσεις που οδηγούν σε απόγνωση ή σε κίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα του ατόμου, αλλά δεν λήγουν ποτέ.

Το κρυφό μήνυμα που ενυπάρχει σε αυτές τις επιλογές είναι ότι η ανάγκη για επαφή και επικοινωνία είναι ίσως μεγαλύτερη από κάθε άλλη ανάγκη. Μια κακή συμπεριφορά γίνεται πιο ανεκτή από την αδιαφορία του άλλου. Η απομόνωση και η παραμέληση γίνεται δυσβάστακτη και λιγότερο επιθυμητή ακόμη και από την επιθυμία για ψυχική ή σωματική ασφάλεια.

Υπό αυτές τις συνθήκες τα άτομα αποκτούν ανθεκτικότητα στον πόνο. Αναπόφευκτα συσχετίζουν τη συναισθηματική επαφή με τον πόνο. Ο πόνος αποτελεί το τίμημα της αγάπης, γίνεται το σύμπτωμα του έρωτα ή της θυσίας για τον άλλο.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα για την ψυχολογία των γυναικών που έχουν κακοποιηθεί κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: (Rasmussen, 1998, p. 220)

«Όταν απομακρύνονταν από τους συζύγους τους, τα περισσότερα από αυτά τα θύματα βυθίζονταν σε μια άβυσσο απόλυτης απελπισίας, εμφανίζοντας μείζονα κατάθλιψη και χαμηλή λειτουργικότητα…Πολλές γυναίκες ανέφεραν ότι ένιωθαν ανίκανες να φάνε, να σηκωθούν από το κρεββάτι τους και να επικοινωνήσουν με τους άλλους. Ένα από τα θύματα περιέγραψε την εξής κατάσταση: “Όταν ήμασταν χώρια, δεν ήξερα πώς να σηκωθώ το πρωί… το σώμα μου ξεχνούσε να φάει, κάθε μπουκιά ήταν σαν πέτρα μέσα στο στομάχι μου”. Τα βάθη στα οποία βυθίζονταν όταν βρίσκονταν μόνες, ήταν οδυνηρότερα από οποιαδήποτε κατάσταση δυσφορίας βίωναν, όταν κακοποιούνταν από τους συντρόφους τους».

Ωστόσο, ο φόβος της εγκατάλειψης δεν αποτελεί ζήτημα ταυτότητας φύλου, αλλά πανανθρώπινο αίσθημα. Άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο ενυπάρχει, κρύβεται ή εκδηλώνεται στην ψυχή του κάθε ατόμου.

Τότε η παροχή στεγανής καθοδήγησης ή στείρας συμβουλευτικής για τον τερματισμό μιας σχέσης που πληγώνει δεν αποτελεί λύση. Στερεότυπες φράσεις «μα γιατί δε φεύγεις;», «βρες τη δύναμη να χωρίσεις», απομονώνουν πολύ περισσότερο τα άτομα που ζουν στον πόνο και τα οδηγούν στην επανάληψη μιας παρόμοιας επιλογής.

Για να ανοίξουν νέοι δρόμοι χρειάζεται μια άνευ όρων αποδοχή των επιλογών τους, κατανόηση των συναισθημάτων τους, αφήγηση της ιστορίας τους, αγκάλιασμα των φόβων τους, ώστε κάποια στιγμή να δουν ότι η αγάπη επουλώνει τις πληγές. Δεν πονάει.